La historia ambiental de un río no se cuenta solamente por sus aguas: estudio de caso de la Cuenca Rio Branco y Colorado – Rondônia/Brasil

Author

Araújo Caramello, Nubia Deborah

Director

Saurí Pujol, David

Date of defense

2016-12-14

ISBN

9788449069482

Pages

350 p.



Department/Institute

Universitat Autònoma de Barcelona. Departament de Geografia

Abstract

Esta investigación consistió en abordar diferentes técnicas y ciencias multidisciplinares para revelar en los cambios del paisaje de la Cuenca Río Branco y Colorado o protagonismo de sus ríos. La historia ambiental, la geografía y sus ramas, instrumentalizaran la mirada que parte de la necesidad de integrar tiempo, espacios, recursos naturales y actores hidrográficos para explorar otras posibilidades de escuchar la historia de un río. En esa trama de investigación consiste como objetivo central “Analizar el papel de la historia ambiental de los ríos como facilitadores de la gestión participativa e inclusiva del agua en la Amazonia”, con estudio de caso de la unidad de gestión hídrica en proceso de implantación Cuenca del Río Branco y Colorado. El trayecto de la investigación si hecho por la comprensión de los procesos metabólicos de apropiación configurando (producindo) una segunda naturaleza. La analice de los cambios en el río fue identificado por la memoria de sus actores y por la posibilidad de las aguas como testigo pasajero hablar (los varios usos que ha tenido hacia 40 años), posibilitando identificar la vulnerabilidad de patrón químico, físico y bacteriológico correlacionando con el marco legal brasileño; resulta de ello percepciones fluviales diferenciadas en los actores de la cuenca, con una presente tensión ambiental en la apropiación de las orillas del río Branco y Colorado por las pequeñas centrales generadoras de energía. Los resultados obtenidos posibilitaran identificar que el conflicto por el río no es algo reciente, mientras sean recientes la cooperación entre actores del tramo Alta Floresta do Oeste a Tierras Indígenas Río Branco, en luchar juntos para que el río Branco sea “libre” y que todos tenga derecho a él. Lo que nos permite identificar un diseño de gobernanza hídrica local que establece el diálogo a parte del río y no de las aguas, aunque estos sea intrínsecos, posibilitando inferir que escuchar la población y sus percepciones es proponer una gestión hídrica fluvial donde la representatividad de cada territorialidad identificada de la cuenca pueda ser inseridas en el proceso de implantación del Comité de Bacía Hidrográfica de la Cuenca del Río Branco y Colorado, para que el diseño de una política hídrica integre derechos y deberes múltiplos sean sociales o naturales. Atender las particularidades de la cuenca, implica en la implantación de una política hídrica flexible a realidad local y no a normas burocráticas que insiste en conectar lugares con el diálogo a partir de las aguas, mientras los que de hecho aplica la normas legales hablan de ríos que componen territorialmente su propia historia.


Esta pesquisa teve como objetivo abordar diferentes técnicas e ciência multidisciplinar para revelar na transformação da paisagem da bacia Hidrográfica do Rio Branco e Colorado (BHIRC) o protagonismo de seus rios. A história ambiental, a geografia e suas ramas possibilitaram a necessidade de integrar espaço-tempo, recursos naturais e atores hidrográficos para explorar possibilidades de ouvir a história de um rio. Nesse quadro da investigação, o objetivo central é "Analisar o papel da história ambiental dos rios como facilitador da gestão participativa e inclusiva da água na Amazônia", através do estudo de caso da unidade de gestão de água em processo de implementação –Bacia Hidrografia do Rio Branco e Colorado- em Rondônia, Brasil. O trajeto da investigação se realizou através da compreensão dos processos metabólicos de apropriação, configurando uma nova natureza. As análises da evolução do rio foram identificadas pela memória de seus atores e a possibilidade das águas como uma testemunha passageira, permitiu identificar a vulnerabilidade do padrão de parâmetros químicos, físicos e bacteriológicos, correlacionando com o ordenamento jurídico brasileiro. O reflexo da apropriação dos recursos naturais ocorridos nos últimos 40 anos e as suas consequências, proporcionam percepções fluviais diferenciadas por parte dos atores da BHIRC, provocando uma tensão ambiental voltada a apropriação das margens dos rios Branco e Colorado e vinculadas a presença de pequenas centrais hidrelétricas. O resultado nos permitiu identificar que o conflito pelo rio não é algo contemporâneo, no entanto, são recentes os estabelecimentos de cooperação entre os atores que vivem na região de Alta Floresta do Oeste e as Terras Indígenas Rio Branco, lutando juntos para que o Rio Branco seja "livre" e que todos tenham o mesmo direito de usufruir dele. Fato que nos permitiu identificar um projeto de governança ambiental local em andamento, liderado pela Sociedade Civil Organizada, que estabelece o diálogo a partir do rio e não de suas águas, ainda que a água e o rio sejam percebidos de forma intrínseca. Concluímos que ouvir a percepção dos autores e compreender a relação que cada territorialidade estabelece com o chamado recurso hídrico local deve ser considerado no processo de implementação do Comitê da bacia Hidrográfica do Rio Branco e Colorado, inserindo representatividade direta de cada territorialidade, para que a concepção de uma política integrada da água integre direitos e deveres múltiplos. Abordar as particularidades do BHIRC envolve a introdução de uma política da água flexível à realidade local e não regras burocráticas que insiste em conectar lugares com o diálogo de água, enquanto que aqueles que realmente aplicaram as leis se unem pelos rios que compõem territorialmente sua própria história.


This research consisted on revealing the main role of the rivers of the Rio Branco and Colorado Hydrographic basin (BHIRC, in Portuguese) on its landscape transformation, by applying diverse techniques and multidisciplinary science. Environmental History, as Geography and its subareas, made possible the scope that emerges from the necessity of integrating –in space and time- natural resources and hydrographic actors, so as to explore other possible ways of hearing a river’s history. Under this research model, the main objective is to analyze the role of environmental history of the rivers, as an enables of participative and inclusive management of the Amazonian water, through the case study of the water management unit that is in process of being implanted - Rio Branco and Colorado Hydrographic Basin – at Rondônia, Brazil. The research route was made through the comprehension of the metabolic processes of appropriation, configuring a new nature; the analysis of the river’s evolution were identified by the memory of its actors, and also it was discussed the possibility of the water being a transient witness, this way identifying the vulnerability of the pattern of chemical, physical and bacteriological parameters, in correlation to the Brazilian juridical system; the response to the appropriation of natural resources during the last 40 years, its consequences offer differentiated fluvial perceptions among the BHIRC actors, provoking an environmental tension that derives on the appropriation of the watersides of the Branco and Colorado rivers, which are involved in the existence of small hydroelectric centrals. The result will allows us to identify that the conflict towards the river is not a contemporary issue, nonetheless, there are recent efforts to establish cooperation among the actors that live in the Western High Forest region and in the native area of Terras Indígenas Rio Branco, so as to struggle together to “free” the Rio Branco and allow everyone to have the same rights to make use of it. This fact mad it possible to identify an ongoing local environmental governance project by the Organized Civil Society, which establishes a dialogue from the river and not from its water. Although water and river are perceived in an intrinsically manner. Thus enabling the conclusion that hearing the perception of the actors and comprehending the relation that each territoriality establishes with the so called local hydric resource, must be considered in the process of implanting the Committee of the Hydrographic Basin of the Branco and Colorado rivers. By inserting direct representatives of each territoriality, as a way of conceiving an integrated water policy that includes multiple rights and duties. Approaching the particularities of the BHIRC involves the introduction of a water policy that is flexible and accommodates to local reality, and not bureaucratic rules that insist on connecting places with the water dialogue, while those that really apply the policies get together through the rivers that territorially compose their own history.

Keywords

Història ambiental; Historia ambiental; Environmental history; Rius; Rios; Rivers; Actors hidrografics; Actores hidrograficos; Hydrographic actors

Subjects

3 - Social Sciences

Knowledge Area

Ciències Humanes

Documents

ndac1de1.pdf

9.990Mb

 

Rights

L'accés als continguts d'aquesta tesi queda condicionat a l'acceptació de les condicions d'ús establertes per la següent llicència Creative Commons: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
L'accés als continguts d'aquesta tesi queda condicionat a l'acceptació de les condicions d'ús establertes per la següent llicència Creative Commons: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/

This item appears in the following Collection(s)