Practicas y concepciones de la historia y de la didáctica de la historia en la formación de maestros de la enseñanza básica (10-12 años). Estudio de caso de la escola superior de educación de Lisboa

Author

Gomes Dias, Alfredo

Director

Pagès, Joan (Pagès Blanch)

Date of defense

2019-09-12

ISBN

9788449089121

Pages

420 p.



Department/Institute

Universitat Autònoma de Barcelona. Departament de Didàctica de la Llengua, de la Literatura i de les Ciències Socials

Abstract

Ddesarrollamos una investigación a partir de dos preguntas centrales. La primera: ¿en qué medida la historia (concepciones, conceptos y contenidos) que enseñamos hoy en las escuelas de enseñanza básica (10- 12 años) y en los cursos de formación inicial de maestros (ESELx) responde a los desafíos del siglo XXI? La segunda: ¿Qué cambios en la formación inicial de maestros (planes de estudio, prácticas de formación e iniciación a la práctica docente) pueden contribuir a la construcción de un nuevo enfoque en la enseñanza y el aprendizaje de la Historia en la enseñanza básica (10-12 años)? Metodológicamente optamos por hacer, primero, una revisión bibliográfica sobre las temáticas incluidas en este estudio. En especial, sobre las líneas principales que orientan hoy la enseñanza y el aprendizaje de la Historia en la enseñanza básica (10- 12 años) y sobre el desarrollo del conocimiento científico en el dominio de las Ciencias Sociales-historia. En un segundo momento, desarrollamos una investigación empírica, recurriendo a una metodología mixta, pero con un enfoque sistémico que incluye a los cuatro agentes que intervienen, directa o indirectamente, en el proceso de formación inicial del profesorado en el ámbito de Historia/Didáctica de la historia: profesores de ESELx, estudiantes, maestros de Historia de la enseñanza básica y alumnos (10-12 años). Los resultados alcanzados fueron analizados a partir de un cuadro teórico y conceptual previamente construido con el cual se pudieron confirmar las hipótesis planteadas. Fundamentalmente, (i) las concepciones de historia y de la enseñanza de la historia influyen en las concepciones de la práctica docente, no sólo en las metodologías que se adoptan, sino también en los contenidos y en los conceptos que se priorizan; (ii) una formación de maestros que promueva cambios en la enseñanza y el aprendizaje de la historia debe integrar, en el currículum, un análisis sistémico centrado en unas concepciones de la historia y de las finalidades de la enseñanza de la historia tanto en la formación inicial como en las escuelas de enseñanza básica (10-12 años); (iii) el estudio y la reflexión sobre los procesos de formación inicial de maestros han de permitir redefinir los planes de estudio, aproximándolos a las necesidades de formación de los futuros maestros, y presentado soluciones alternativas a la Historia que se enseña hoy en el 2º CEB en Portugal. El valor principal de esta tesis reside en el desarrollo de conocimiento científico sobre la enseñanza y el aprendizaje de la historia y de la didáctica de la historia a partir de sus prácticas con el objetivo de promover su cambio.


Ddesenvolvemos uma investigação a partir de duas questões centrais. A primeira: em que medida é que a História (conceções, conceitos e conteúdos) que se ensina hoje, quer nas escolas do ensino básico (10-12 anos), quer nos cursos de formação inicial de maestros (ESELx), responde aos desafios do mundo do século XXI? A segunda: que mudanças na formação inicial de ‘maestros’ (planos de estudo, práticas de formação e iniciação à prática docente) podem contribuir para a construção de uma nova abordagem ao ensino e aprendizagem da História no ensino básico (10-12 anos)? Metodologicamente, num primeiro momento, optámos por fazer uma revisão bibliográfica sobre as temáticas envolvidas neste estudo, nomeadamente, sobre as principais linhas que orientam hoje o ensino e aprendizagem da História no ensino básico (10-12 anos) e sobre o desenvolvimento do conhecimento científico no domínio da Didática das Ciências Sociais – História. Num segundo momento, desenvolvemos uma investigação empírica, recorrendo a uma metodologia mista, mas com uma abordagem sistémica, envolvendo os quatro agentes que intervêm, direta ou indiretamente, no processo de formação inicial dos professores no âmbito da História / Didática da História: professores da ESELx, estudantes, maestros de História no ensino básico e alunos (10-12 anos). Os resultados permitiram confirmar as hipóteses investigativas: (i) as conceções de História e de ensino da História influenciam as opções da prática docente, não apenas ao nível das metodologias que se adotam, mas também dos conteúdos e dos conceitos que se privilegiam; (ii) uma formação de maestros que promova mudanças no ensino e aprendizagem da História deve integrar, no seu currículo, uma análise sistémica centrada nas conceções de História e das finalidades do ensino da História, quer na formação inicial, quer nas escolas do ensino básico (10-12 anos); (iii) o estudo e a reflexão sobre os processos de formação inicial de maestros permitem redefinir os planos de estudo, aproximando-os das necessidades de formação dos futuros maestros, e apresentando soluções alternativas à História que se ensina, hoje, no 2.º CEB em Portugal. No entanto, consideramos que a mais-valia desta tese reside no facto de esta desenvolver conhecimento científico sobre o ensino e aprendizagem da História e da Didática da História, a partir das suas práticas existentes, com o objetivo de promover a mudança.


Wwe developed an investigation from two essential questions. The first: the extent to which the history (conceptions, concepts and contents) taught today, whether in primary schools (10-12 years) or in initial teacher training courses (ESELx), responds to the challenges of the 21st century world? The second: what changes in the initial teacher training (study plans, training practices and beginning of the teaching practice) can contribute to the construction of a new approach to teaching and learning History in basic education (10-12 years)? Methodologically, at first, we decided to make a bibliographical review on the themes involved in this study, namely on the main lines that guide today the teaching and learning of history in basic education (10-12 years) and on the development of scientific knowledge in the field of Didactics of Social Sciences - History. Secondly, we developed an empirical investigation, using a mixed methodology, but with a systemic approach, involving the four agents that intervene, directly or indirectly, in the process of initial teacher training in History / Didactics of History: ESELx, students, teachers of History in basic education and students (10-12 years). The results confirm the investigative hypotheses: (i) the concepts of history and history teaching influence the options of the teaching practice, not only at the level of methodologies that are adopted, but also of the contents and concepts that are privileged; (ii) a teacher training that promotes changes in the teaching and learning of History should integrate in its curriculum a systemic analysis centered on the conceptions of History and on the goals of the teaching of History, in teacher training and in elementary schools (10-12 years); (iii) the study and reflection on the processes of initial teachers training allow us to redefine the study plans, bringing them closer to the training needs of future teachers, and presenting alternative solutions to the History that is taught today in the 2nd CEB in Portugal. However, we believe that the added value of this thesis lies in the fact that it develops scientific knowledge about the teaching and learning of History and Didactics of History, based on existing practices, with the aim of promoting their changes.

Keywords

Història; Historia; History; Didàcitca de la història; Didáctica de historia; Didacties of history; Formació del professorat; Formación de professors; Teacher training

Subjects

37 - Education

Knowledge Area

Ciències Socials

Documents

agd1de1.pdf

2.583Mb

 

Rights

L'accés als continguts d'aquesta tesi queda condicionat a l'acceptació de les condicions d'ús establertes per la següent llicència Creative Commons: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
L'accés als continguts d'aquesta tesi queda condicionat a l'acceptació de les condicions d'ús establertes per la següent llicència Creative Commons: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/

This item appears in the following Collection(s)